Ο τελικός του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1966 με το γκολ “φάντασμα” του Τζεφ Χαρστ αποτελεί την πιο αμφισβητούμενη φάση στην ιστορία του Μουντιάλ και ο Τοφίκ Μπαχράμοφ το ήξερε καλύτερα από τον καθένα.
Ποιος όμως ήταν ο «Ρώσος επόπτης», Τοφίκ Μπαχράμοφ που …πρωταγωνίστησε στην φάση;
Στις 30 Ιουλίου του 1966, στο Στάδιο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου, η Αγγλία και η Δυτ. Γερμανία τέθηκαν αντιμέτωπες στον τελικό του όγδοου Παγκοσμίου Κυπέλλου. Στον επιβλητικό «Ναό του Ποδοσφαίρου» και παρουσία της Βασίλισσας Ελισάβετ, ο Ελβετός διαιτητής Γκόντφριντ Ντινστ σφύριξε την έναρξη ενός τελικού που έμελλε να μείνει στην ιστορία για αρκετούς λόγους. Ο αγώνας ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς για τους Δυτικογερμανούς. Λάθος του Γουίλσον και γκολ από τον Χάλερ, για να απαντήσει έξι λεπτά αργότερα η Αγγλία και συγκεκριμένα στο 18’ με τον Χαρστ. Οι «γηπεδούχοι» ήταν καλύτεροι, αλλά παρά το γεγονός ότι έσπερναν δεν έβλεπαν καρπούς. Χρειάστηκε να φτάσει το 78’ για να σημειώσουν ένα δεύτερο γκολ. Σκόρερ ο Πίτερς και ενώ όλοι νόμιζαν ότι το παιχνίδι είχε λήξει, οι Γερμανοί (απ)έδειξαν από τι μέταλλο είναι φτιαγμένοι. Στις καθυστερήσεις του αγώνα ο Βέμπερ κατάφερε να ισοφαρίσει σε 2-2, στέλνοντας το ματς στην παράταση, όπου έγινε μια φάση που συζητιέται ακόμη και μέχρι σήμερα.
Στο 101ο λεπτό της παράτασης εκτυλίσσεται η πλέον διάσημη φάση σε τελικούς Παγκοσμίων Κυπέλλων μέχρι και σήμερα. Σε μια σέντρα από δεξιά ο Άλαν Μπολ φέρνει την μπάλα στην περιοχή των Γερμανών, ο Χαρστ, με πλάτη στο τέρμα, την κοντρολάρει, τη φέρνει στο δεξί και σουτάρει δυνατά. Η μπάλα χτυπάει στο οριζόντιο δοκάρι του Γερμανού τερματοφύλακα Χανς Τιλκόφσκι και μετά αναπηδά στο έδαφος πριν ο Βίλι Σουλτζ τη στείλει κόρνερ. Οι Άγγλοι διαμαρτύρονται στον Ελβετό διαιτητή Γκότφριντ Ντινστ, τον κορυφαίο διαιτητή την εποχή εκείνη, ζητώντας να κατακυρώσει το γκολ στα Λιοντάρια. Ο Ντινστ φαίνεται αναποφάσιστος. Η φάση μόνο ξεκάθαρη δεν είναι. Όλα είχαν γίνει τόσο γρήγορα. Διστάζει. Ακόμα και ο σχολιαστής του BBC Κένεθ Γουστενχόλμ (Kenneth Wolstenholme), βλέποντας τον Ντινστ αναποφάσιστο, λέει πως δεν είναι γκολ. Ο διαιτητής κατευθύνεται στον επόπτη γραμμών μπροστά στον οποίο είχε εκτυλιχτεί η φάση. Έχουν μια σύντομη στιχομυθία, η στάση του σώματος του επόπτη δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας. Ελάχιστα δευτερόλεπτα αργότερα ο Ντινστ δείχνει σέντρα. 3-2 για τους Άγγλους.
Με άλλο ένα γκολ του Χαρστ στο τελευταίο λεπτό της παράτασης οι Άγγλοι επικρατούν με τελικό σκορ 4-2 και κατακτούν το πρώτο, και μέχρι στιγμής, τελευταίο Παγκόσμιο Κύπελλό τους. Ίσως η ιστορία να ήταν διαφορετική εάν εκείνος ο επόπτης γραμμών με το πλατύ μέτωπο, τα γκριζαρισμένα μαλλιά και το παχύ μαύρο μουστάκι είχε υποδείξει διαφορετικά στο διαιτητή Ντινστ. Κι αυτή είναι ιστορία εκείνου του επόπτη γραμμών, γνωστού ως ο ‘Ρώσος επόπτης’ (αν και δεν ήταν Ρώσος!), του μοναδικού επόπτη γραμμών στην ιστορία που απολαμβάνει τιμές εθνικού ήρωα στην πατρίδα του σε τέτοιο σημείο που το -πρώην- εθνικό στάδιο της χώρας να φέρει το όνομά του: Τοφίκ Μπαχράμοφ (Tofiq Bahramov).
Ο Μπαχράμοφ γεννήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1925 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, ήδη τότε μία εκ των σοβιετικών Δημοκρατιών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, κι από μικρός είχε πάθος με το ποδόσφαιρο. Αγωνίστηκε και στις τρεις ποδοσφαιρικές ομάδες του Μπακού, τη Σπαρτάκ, την Ντυναμό και την Νέφτσι μέσα σε διάστημα επτά ετών, αλλά το 1950 τραυματίστηκε σοβαρά στο πόδι και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ενεργό δράση σε ηλικία μόλις 25 χρονών! Τότε στράφηκε στη διαιτησία – έστω και τυχαία!
Το 1951, σε έναν αγώνα μεταξύ των νεανικών ομάδων της Ντυναμό Μπακού και της Ιασέτσι, ο Μπαχράμοφ κλήθηκε να αντικαταστήσει το διαιτητή, όταν ο τελευταίος δεν εμφανίστηκε στο γήπεδο την προκαθορισμένη ώρα. Η καριέρα του ως διαιτητής που ξεκίνησε εκείνη την ημέρα θα διαρκούσε πάνω από είκοσι χρόνια! Το 1964, κι αφού ήταν ενεργός διαιτητής στις ανώτερες κατηγορίες του σοβιετικού πρωταθλήματος, ο Μπαχράμοφ έγινε δεκτός στις λίστες των διεθνών διαιτητών της ΦΙΦΑ, και δύο χρόνια μετά, το 1966 επιλέχτηκε ως ένας από τους διαιτητές στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Αγγλίας. Στον εναρκτήριο αγώνα του τουρνουά μεταξύ Αγγλίας και Ουρουγουάης (0-0) ο Μπαχράμοφ ήταν ένας εκ των δύο εποπτών, ενώ διαιτήτευσε τον αγώνα μεταξύ Ισπανίας και Ελβετίας (2-1) για την πρώτη αγωνιστική του Β’ ομίλου. Ήταν, όμως, η συμμετοχή του στον τελικό που στάθηκε αφορμή για να γραφτεί το όνομά του στην ιστορία του παγκοσμίου ποδοσφαίρου.
Στα απομνημονεύματά του ο Μπαχράμοφ έγραψε ότι ήταν σίγουρος για το γκολ του Χάρστ, υποστηρίζοντας ότι η κίνηση των δικτύων του τέρματος των Γερμανών ήταν σαφής ένδειξη ότι η μπάλα είχε χτυπήσει το εσωτερικό των δικτύων κι επομένως, το ερώτημα εάν στη συνέχεια η μπάλα αναπήδησε μέσα ή έξω από την γραμμή ήταν άνευ σημασίας.
Αυτή η -εσφαλμένη- απόφαση του Μπαχράμοφ δεν επηρέασε καθόλου αρνητικά την περαιτέρω διαιτητική του καριέρα, καθώς ήταν ανάμεσα στους διαιτητές του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1970 ενώ διαιτήτευσε και τον πρώτο αγώνα του διπλού τελικού του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ το 1972 ανάμεσα στην Τότεναμ και στην Γουλβς. Μάλιστα, το 1971, ο Λεβ Γιασίν τον κάλεσε να δώσει το παρών στο αποχαιρετιστήριο παιχνίδι της καριέρας του δηλώνοντας ότι ο Μπαχράμοφ αντιμετώπιζε το ρόλο του διαιτητή ‘σαν εκείνου ενός ταχυδακτυλουργού για 90 λεπτά’.
Αφού κρέμασε τη σφυρίχτρα του, ο Μπαχράμοφ ακολούθησε μια σύντομη προπονητική καριέρα στην Νέφτσι Μπακού, ενώ ανέλαβε και καθήκοντα γενικού γραμματέα της ομοσπονδίας ποδοσφαίρου του Αζερμπαϊτζάν.
13 Οκτωβρίου 2004, Μπακού. Αζερμπαϊτζάν και Αγγλία αγωνίζονται στο εθνικό στάδιο “Τοφίκ Μπαχράμοφ” στην αζέρικη πρωτεύουσα για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Γερμανίας το 2006. Οι Άγγλοι φίλαθλοι, που έχουν ακολουθήσει την εθνική τους στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας, φοράνε εμφανίσεις της εθνικής τους ενώ στην πλάτη είναι γραμμένο το όνομα του Μπαχράμοφ (με κυριλλική γραφή) και ο αριθμός 66• Bəhramov 66, και αποτίουν φόρο τιμής στο άγαλμα του Μπαχράμοφ που στέκει έξω από το στάδιο. Είναι ο ήρωάς τους!
Ο Μπαχράμοφ πέθανε στις 26 Μαρτίου 1993. Εκείνη τη χρονιά το -πρώην- εθνικό στάδιο της χώρας μετονομάστηκε από Στάδιο Λένιν (και τη δεκαετία του 1950 Στάδιο Στάλιν) σε “Τοφικ Μπαχράμοφ”!
Λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, ρωτήθηκε από τους κοντινούς του ανθρώπους για εκείνη την απόφαση στον τελικό του 1966. Η απάντησή του ήταν μονολεκτική:
…-“Στάλινγκραντ’’!
ΠΗΓΕΣ: Ευλογημένο ποδόσφαιρο, Wikipedia, History Espresso