Ξυπνάς. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνεις; Πιθανότατα πιάνεις το κινητό σου για να τσεκάρεις τις ειδοποιήσεις σου στα social media. Το ίδιο γίνεται και όταν κάνεις διάλειμμα στη δουλειά, όταν προσπαθείς να συγκεντρωθείς για να διαβάσεις, όταν πέφτεις στο κρεβάτι για ύπνο, ακόμα και όταν είσαι αραχτός με την παρέα. Η μόνιμη σύνδεση στον ψηφιακό κόσμο και το ασταμάτητο scrolling έχουν καταστεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας, και πολλές φορές, μάλιστα, φτάνουν στο σημείο της ανάγκης.
Tα social media είναι αδιαμφισβήτητα μια τεχνολογία με πολλά οφέλη. Μας επιτρέπει να επικοινωνούμε και να μοιραζόμαστε περιεχόμενο με τον περίγυρό μας, να ενημερωνόμαστε, ακόμη και να γνωρίζουμε νέα άτομα ή να συνάπτουμε ερωτικές σχέσεις μέσω των διαφόρων dating apps.
Έχει, όμως, και τη σκοτεινή πλευρά της. Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη, το άγχος και τη μοναξιά, ιδιαίτερα στους εφήβους. Πρόσφατες μελέτες που αναφέρονται από το The Child Mind Institute και το Εθνικό Κέντρο Ερευνών Υγείας, δείχνουν ότι τα άτομα που χρησιμοποιούν συχνά τα social media νιώθουν μεγαλύτερη θλίψη και λιγότερη χαρά από εκείνους που αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες που δε σχετίζονται με την οθόνη. Με ποιόν τρόπο, λοιπόν, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική μας υγεία;
Τα social media προκαλούν εθισμό
Τα social media έχουν την ίδια επίδραση στον εγκέφαλο με το να παίζεις κουλοχέρη. Εφόσον δεν γνωρίζεις το περιεχόμενο που θα δεις μέχρι να ανοίξεις την εκάστοτε εφαρμογή, τα αυθόρμητα αποτελέσματα προκαλούν στην πραγματικότητα ένα αίσθημα «ανταμοιβής», απελευθερώνοντας ντοπαμίνη — την ίδια χημική ουσία που συνδέεται με άλλες ευχάριστες δραστηριότητες, όπως το σεξ και το φαγητό. «Όταν το αποτέλεσμα είναι απρόβλεπτο, η συμπεριφορά είναι πιο πιθανό να επαναληφθεί. Σκεφτείτε έναν κουλοχέρη: αν οι παίκτες ήξεραν ότι δεν θα έπαιρναν ποτέ χρήματα παίζοντας το συγκεκριμένο παιχνίδι, δεν θα έπαιζαν ποτέ», επισημαίνει η Jacqueline Sperling, ψυχολόγος στο νοσοκομείο McLean, που εργάζεται με νέους οι οποίοι αντιμετωπίζουν αγχώδεις διαταραχές. Με λίγα λόγια, οι πλατφόρμες έχουν σχεδιαστεί για να είναι εθιστικές.
Η μάστιγα των likes
Περισσότερα προβλήματα μπορεί να προκύψουν όταν δίνουμε υπερβολική έμφαση στις αλληλεπιδράσεις που λαμβάνουμε στο περιεχόμενο που μοιραζόμαστε. Για παράδειγμα, αν δημοσιεύσεις μια φωτογραφία ελπίζοντας να λάβεις likes ή σχόλια και εν τέλει δεν λάβεις όσα επιθυμούσες, μπορεί να αισθανθείς απογοήτευση ή ότι δεν ανήκεις στους διάφορους κοινωνικούς κύκλους. Ενδέχεται, επίσης, να πέσεις στην παγίδα της σύγκρισης των αναρτήσεων σου με αυτές άλλων ανθρώπων.
Είναι γεγονός ότι κατά την αξιολόγηση της κοινωνικής δραστηριότητας τρίτων, οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν συγκρίσεις όπως: “Έλαβα τόσα likes όσο κάποιος άλλος;” ή “Γιατί δεν άρεσε σε αυτό το άτομο η ανάρτησή μου;” Ψάχνουν, δηλαδή, για επικύρωση στο Διαδίκτυο, που λειτουργεί ως αντικατάστατο της ουσιαστικής σύνδεσης που θα μπορούσαν να κάνουν στην πραγματική ζωή. Όλα τα παραπάνω μπορούν να προκαλέσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, απόσπαση της προσοχής από άλλες εργασίες, ακόμα και αισθήματα άγχους ή κατάθλιψης.
Η πλατφόρμα του Instagram προχώρησε σχετικά πρόσφατα στην καταστολή των likes, σε μια προσπάθεια να περιορίσει αυτές τις συγκρίσεις. Προσπάθειες σαν και αυτές, καταπολεμούν άραγε τα προβλήματα ψυχικής υγείας ή απλώς βάζουν επίδεσμο σε μια πληγή; «Είναι ένα μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», λέει η Sperling. «Ακόμα κι αν αφαιρέσουμε τα likes, όμως, συνεχίζουν να υπάρχουν ευκαιρίες για συγκρίσεις και σχόλια», συμπληρώνει.
Τα φίλτρα είναι διασκεδαστικά… αλλά και ψεύτικα
Σίγουρα υπάρχουν φίλτρα που προσφέρονται για πείραγμα και γέλιο, η ικανότητά τους, όμως, να λευκαίνουν τα δόντια, να παραμορφώνουν μέρη του σώματος και να κρύβουν ατέλειες, μπορεί να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις. Ακόμα κι αν γνωρίζεις ότι οι διάφορες αναρτήσεις φιλτράρονται και επιλέγονται προσεκτικά, όταν βλέπεις συνεχώς τέλειες εικόνες μπορεί να αισθάνεσαι πως είναι αδύνατο να ανταποκριθείς στις ζωές και τα πρότυπα των άλλων.
FOMO: το σύνδρομο της σύγχρονης εποχής
Ο φόβος της απώλειας, ή κοινώς FOMO, είναι ένας άλλος λόγος που το συνεχές scroll στα social media είναι τόσο δελεαστικό. Όταν όλος ο κοινωνικός σου περίγυρος βρίσκεται και αλληλεπιδρά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να ανησυχείς μήπως χάσεις ένα μήνυμα, κάποιο inside joke ή άλλες πληροφορίες που σε συνδέει με αυτόν. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να επηρεαστούν οι σκέψεις και τα συναισθήματά σου, νιώθοντας αισθήματα αποκλεισμού, μοναξιάς ή άγχους, τα οποία ορισμένες φορές ενδέχεται να εκδηλωθούν και σωματικά.
Διαδικτυακός εκφοβισμός
Μελέτες δείχνουν ότι σχεδόν το 60% των εφήβων έχουν δεχτεί διαδικτυακό εκφοβισμό (Cyberbullying) ή παρενοχλήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι νταήδες χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τις κοινωνικές πλατφόρμες για να επιτεθούν, διαδίδοντας ψέματα και ξεκινώντας ή διαιωνίζοντας φήμες που μπορεί να προκαλέσουν βαθιές συναισθηματικές πληγές στα θύματα.
Πηγές: www.mcleanhospital.org, www.lancastergeneralhealth.org