Καθώς ο Ιούλιος μας αποχαιρετά και μπαίνει ο Αύγουστος, δεν μπορεί κανείς να μη σκεφτεί ότι, αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, σε έναν χρόνο από τώρα περίπου η Ελλάδα θα «βγει από τα μνημόνια», αφού τον Αύγουστο του 2018 ολοκληρώνεται το τρέχον, τρίτο πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής.
Τι σημαίνει όμως ότι η Ελλάδα «βγαίνει από τα μνημόνια», και πόσο θα αλλάξει η ζωή μας από αυτήν την εξέλιξη; Αν θέλουμε να δώσουμε μία σύντομη απάντηση, αυτή θα ήταν: όχι και πολύ…
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: τι είναι αυτό που λέμε «μνημόνια»; Είναι μία σειρά προγραμμάτων τα οποία προβλέπουν χρηματοδότηση της Ελλάδας από τα ευρωπαϊκά κράτη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ως αντάλλαγμα για την υλοποίηση απαραίτητων μεταρρυθμίσεων. Χωρίς τα χρήματα αυτά, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να καλύψει τις υποχρεώσεις της και θα χρεοκοπούσε, αφού δεν μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές. Σκοπός των προγραμμάτων είναι, όταν η χώρα μας βγει από αυτά, να είναι σε θέση να καλύψει τις υποχρεώσεις της, αντλώντας χρηματοδότηση από τις αγορές με επιτόκια που να μην είναι απαγορευτικά.
Αυτός είναι και ο λόγος που διαφημίστηκε τόσο πολύ από την κυβέρνηση η πρόσφατη δοκιμαστική έκδοση ομολόγου. Μία έκδοση που είχε περισσότερο επικοινωνιακό χαρακτήρα, παρά χρηματοδοτικό, στέλνοντας το μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι και πάλι εδώ, σε πορεία ανάκαμψης, και στο σωστό δρόμο για να ολοκληρώσει με επιτυχία το τρέχον πρόγραμμα τον Αύγουστο του 2018. Το ενδιαφέρον των επενδυτών για το ελληνικό ομόλογο δείχνει ότι μία τέτοια εξέλιξη είναι εφικτή.
Το καλό σενάριο, λοιπόν, είναι αυτό ακριβώς: η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων συνεχίζεται, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει σταθερά, η κανονικότητα επιστρέφει στη χώρα, η κυβέρνηση προχωρά και σε μία δεύτερη ή και σε τρίτη έκδοση ομολόγου, εκμεταλλευόμενη την πτώση των επιτοκίων, και τον Αύγουστο του 2018 η Ελλάδα «βγαίνει από τα μνημόνια».
Το στοίχημα είναι να βγει η χώρα μας χωρίς να χρειαστεί προληπτική γραμμή πίστωσης, μία επιπλέον χρηματοδότηση δηλαδή που θα διασφαλίσει την ομαλή επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές. Οι άλλες χώρες που πέρασαν από τη «βάσανο» της δημοσιονομικής προσαρμογής (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Κύπρος) αποφάσισαν να μην κάνουν χρήση της προληπτικής γραμμής πίστωσης, και το ίδιο θέλει να κάνει και η ελληνική κυβέρνηση, ώστε να δείξει πως έχει επανέλθει στην ομαλότητα.
Ας υποθέσουμε όμως ότι και εκεί τα πράγματα πάνε κατ’ ευχήν, η Ελλάδα επιστρέφει στις αγορές και χρηματοδοτείται κανονικά από αυτές μετά τον Αύγουστο του 2018. Πώς θα επηρεάσει αυτό την καθημερινή μας ζωή;
Εδώ, δυστυχώς, αρχίζουν τα κακά νέα. Ακόμα και στο καλό σενάριο, η Ελλάδα θα παραμείνει σε καθεστώς εποπτείας, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα οικονομικά της μεγέθη είναι βιώσιμα. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως πλέον το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του χρέους της οφείλεται στους Ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ, και προφανώς αυτοί θα θέλουν να διασφαλίσουν ότι θα πάρουν τα χρήματά τους πίσω, γεγονός που σημαίνει ότι η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση δεν θα έχει πολλά περιθώρια ελιγμών.
Για να το πούμε πιο απλά: αν νομίζετε ότι βγαίνοντας από τα μνημόνια, την επόμενη μέρα θα καταργηθεί ο ΕΝΦΙΑ, θα μειωθούν οι διάφοροι φόροι και θα συρρικνωθούν οι εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία, κάνετε λάθος. Η Ελλάδα έχει δεσμευθεί για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα τις επόμενες δεκαετίες, ώστε να μπορεί να αποπληρώνει το χρέος της. Προφανώς, αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς κάποιας μορφής φορολογική επιβάρυνση. Ο ΕΝΦΙΑ, για παράδειγμα, αποτελεί έναν ζωτικής σημασίας για τα δημόσια έσοδα φόρο, που πολύ δύσκολα θα… γλιτώσουμε, αφού για να γίνει αυτό θα πρέπει να βρεθεί μία άλλη, ισοδύναμη πηγή εισοδήματος για το Δημόσιο.
Πρακτικά, η έξοδος από τα μνημόνια θα είναι απλά η αρχή για μία νέα, δύσκολη πορεία στη διάρκεια της οποίας στόχος θα είναι να σταθεί η Ελλάδα στα πόδια της, χωρίς τη στήριξη εξωτερικών παραγόντων και με μόνο «όπλο» την πρόσβασή της στις αγορές. Όμως αυτή η πορεία θα γίνει υπό την αυστηρή επίβλεψη των Ευρωπαίων πιστωτών, που θα φροντίσουν να μην παρεκκλίνει αυτή από το σωστό μονοπάτι. Γεγονός που σημαίνει ότι και πάλι η εκάστοτε κυβέρνηση δεν θα μπορεί να κάνει ανενόχλητη ό,τι θέλει.
Αυτό που αλλάζει είναι ότι πλέον η χρηματοδότηση της χώρας δεν θα εξαρτάται από τα… καπρίτσια των δανειστών. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε θεαματικές αλλαγές.