Είναι ο ένας από τους δυο ποιητές μας που τιμήθηκαν με Νόμπελ Λογοτεχνίας (μαζί με το Γιώργο Σεφέρη). Σχεδόν όποιον στίχο του και να διαβάσεις, περιγράφει μια υπέροχη Ελλάδα, την Ελλάδα της θάλασσας και του παντοκράτορος Ήλιου. Οι λέξεις του απλές αλλά οι περιγραφές του γλαφυρές… μια γλώσσα που πάντα χαίρεσαι να διαβάζεις. Αυτός είναι ο Οδυσσέας Ελύτης!
Το πραγματικό του όνομα ήταν Οδυσσέας Αλεπουδέλης. Και κάτι που γνωρίζουν ίσως ακόμη λιγότεροι είναι η οικογενειακή επιχείρηση που είχε το όνομά του και έφτιαχνε σαπούνια.
Γράφει η Λήδα Δεληγιάννη
Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης και ήταν ο βενιαμίν της οικογένειας του Παναγιώτη Αλεπουδέλη, ενός επιχειρηματία από τη Λέσβο, που είχε ένα από τα μεγαλύτερα και γνωστότερα εργοστάσια σαπωνοποιίας της Ελλάδας.
Η σαπωνοποιία και πυρηνελουργία Αλεπουδέλη ιδρύθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, το 1895.
Κατά την κορύφωση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο μπαμπάς του Ελύτη, Παναγιώτης, μετέφερε τη σαπωνοποιία του στην Αθήνα, και συγκεκριμένα στην περιοχή του Πειραιά. Στην Αθήνα μετακομίζει και η οικογένεια Αλεπουδέλη (και βέβαια και ο βενιαμίν Οδυσσέας).
Ωστόσο, η καταγωγή του μπαμπά του Ελύτη από τη Λέσβο ήταν αυτή που καθόρισε και την επιχειρηματική δραστηριότητα που επέλεξε.
Αυτό που γνωρίζουμε σήμερα όλοι ως παραδοσιακό σαπούνι, φτιαγμένο από το λάδι της ελιάς (ένα προϊόν που – σημειωτέον- στο εξωτερικό θεωρείται ιδιαίτερα πολύτιμο και είδος πολυτελείας), κατάγεται, σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, από τη Λέσβο.
Ο μύθος λέει ότι οι γυναίκες της αρχαίας Λέσβου έπλεναν στο ποτάμι τα ρούχα τους (όπως έκαναν δηλαδή όλες οι γυναίκες εκείνη την εποχή). Παρατήρησαν λοιπόν ότι τα ζωικά υπολείμματα, μαζί με τα λίπη από τα ζώα που έκαιγαν ως θυσίες στα αρχαία ιερά κοντά στο ποτάμι, παράσερναν τις στάχτες και σχημάτιζαν ένα υποκίτρινο ρυάκι που κατέληγε στο ποτάμι. Τις μέρες που το κιτρινόχρωμο ρυάκι έπεφτε στο ποτάμι, τα ρούχα πλένονταν καλύτερα.
Και εγένετο το σαπούνι!
Σύμφωνα με τον αρχαιοελληνικό μύθο, το σαπούνι πήρε το όνοµά του από την ξακουστή ποιήτρια της Λέσβου, Σαπφώ.
Μέχρι την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, σε όλο τον (εκάστοτε) γνωστό κόσμο, τα σαπούνια παράγονταν ακριβώς με την ίδια μέθοδο που ανακάλυψαν οι γυναίκες της αρχαίας Λέσβου.
Στο νησί υπήρχαν όλους αυτούς τους αιώνες σαπωνοποιίες.
Μετά την επανάσταση του 1821, μέχρι και την καταστροφή της Σμύρνης (1922), η σαπωνοποιία ήταν μια ιδιαίτερα προσοδοφόρα ελληνική παραγωγική δραστηριότητα, με τα σαπούνια της Λέσσβου να εξάγονται από την Κωνσταντινούπολη, μέχρι την Αλεξάνδρεια και τη Νέα Υόρκη.
Να σημειωθεί ότι λίγο πριν τη μικρασιατική καταστροφή, πάνω από το 50% των ελληνικών εξαγωγών σαπουνιών ήταν από τη Λέσβο. Εκεί βρισκόταν και το 1 στα 2 εργοστάσια σαπωνοποιίας στη χώρα.
Και μια από τις πλέον γνωστές σαπωνοποιίες (με καταγωγή από τη Λέσβο και έδρα την Κρήτη και μετά τον Πειραιά, όπως προαναφέρθηκε) ήταν η εταιρεία «Αλεπουδέλης», ιδιοκτησία της οικογένειας του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.
Τα σαπούνια «Αλεπουδέλη» ήταν γνωστά σε όλο τον κόσμο, χάριν στο καθαρό ελαιόλαδο που περιείχαν και την απαλότητα που προσέφεραν.
Το εργοστάσιο της «Αλεπουδέλης» ήταν από τα πλέον σύγχρονα εκείνης της εποχής (των πρώτων δεκαετιών του 1900), και ήταν παράλληλα μια τεράστια εξαγωγική εταιρεία αφού το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής εξαγόταν στην Αίγυπτο, την Τουρκία, την Αγγλία και τις ΗΠΑ.
Όταν το 1925, ο πατέρας του Ελύτη πέθανε, η επιχείρηση πέρασε στα χέρια του νεότερου αδελφού του και συνιδρυτή της σαπωνοποιίας, Θρασύβουλου Αλεπουδέλη.
Ο θείος του Ελύτη, Θρασύβουλος, είχε την επιχειρηματική ιδέα να ιδρύσει ένα ξεχωριστό τμήμα στην επιχείρηση, για την παραγωγή σαπουνιών που χρησιμοποιούσαν μόνον εξαιρετικό ελαιόλαδο και καρυδέλαιο, κάτι που τότε τα έβαλε στην κορυφή των ποιοτικών στάνταρ της Ευρώπης.
Η επιχείρηση «Αλεπουδέλης και ΣΙΑ» διέθετε και υποκαταστήματα στην Κρήτη, την Κέρκυρα, τη Θεσσαλονίκη και – βέβαια- τη Μυτιλήνη.
Η παραγωγή της σαπωνοποιίας συνέχισε ακάθεκτη, επιβιώνοντας του τεράστιου εμποδίου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Παρά την τεράστια επιχειρηματική και εμπορική επιτυχία της εταιρείας που έφερε το πατρογονικό του όνομα, όμως, ο Οδυσσέας δεν ήθελε να ασχοληθεί με αυτή. Μάλιστα, σύμφωνα με τις πληροφορίες που αφορούν τη βιογραφία του, ο βασικός λόγος που άλλαξε το όνομά του σε «Ελύτης» ήταν ακριβώς για να διαχωρίσει τη θέση του και τη… μοίρα του από την οικογενειακή επιχείρηση.
The rest is history βεβαίως για τον Έλληνα ποιητή…
Όσο για την οικογενειακή επιχείρηση: Τα σαπούνια Αλεπουδέλης παράγονται μέχρι σήμερα.
Αν κοιτάξετε με ένα πιο προσεκτικό μάτι τα γνωστά πράσινα σαπούνια που πωλούνται σε πολλά τουριστικά καταστήματα ανά την Ελλάδα, θα δείτε τη φίρμα «Αλεπουδέλης» σε αυτά.
Μάλιστα, στην εποχή μας, που επιστροφή στα πιο παραδοσιακά και καθαρά υλικά εδραιώνεται στις προτιμήσεις των καταναλωτών, η παραδοσιακή ελληνική σαπωνοποιία έχει ένα νέο, λαμπρό πεδίο δόξης…
Και αν ο Οδυσσέας Ελύτης προτίμησε να στραφεί αλλού, από την οικογενειακή επιχείρηση… Καθείς εφ ω ετάχθη… Και η τέχνη κέρδισε έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες εκπροσώπους της.
