Ο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς ή ‘’Μπόρα’’ όπως τον φώναζαν οι φίλοι του έφυγε πλήρης ημερών και του ‘λαχε να ζήσει τις δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής του στο μέρος που ενδεχόμενα τον αγαπήσαν την εποχή της παντοκρατορίας του λιγότερο από κάθε άλλο:
Στην Αθήνα. Μόνιμος κάτοικος Βουλιαγμένης από τη μέρα που αποσύρθηκε από τα κοινά του μπάσκετ διατήρησε τη διαύγεια του και το καθαρό μυαλό του μέχρι το τελευταίο διάστημα μιας καλά ταξιδεμένης μπασκετικής ζωής. Καλύτερα μιας μπασκετικής οδύσσειας. Εκεί στη Βουλιαγμένη τακτικοί επισκέπτες του ήταν οι δύο Έλληνες με τους οποίους διατηρούσε τις στενότερες σχέσεις: οι παλαίμαχοι διεθνείς διαιτητές Κώστας Δήμου και Σταύρος Δουβής.
Για να γράψει κάποιος τη διαδρομή 55-60 χρόνων του Μπόρα στο ευρωπαϊκό μπάσκετ θα χρειαζόταν εκατοντάδες χιλιάδες λέξεις. Αλλωστε πρόλαβε και το έκανε ο ίδιος εκδίδοντας τις μέρες των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας τη βιογραφία του σε τετράγλωσση (!) έκδοση με τον πιο απλό τίτλο του κόσμου: Το όνομα του και τις ημερομηνίες 1976-2002 που διατέλεσε γενικός γραμματέας της ΦΙΜΠΑ, θέση που δεν πρέπει να ξεχνάμε έχουν τιμήσει με την παρουσία τους τέσσερις όλοι κι΄όλοι άνθρωποι με τέταρτο και τελευταίο στην αλυσίδα τον νυν γ.γ. Ανδρέα Ζαγκλή.
Πριν φτάσει στην θέση του ουσιαστικά ‘’ισόβιου’’ άρχοντα του παγκόσμιου μπάσκετ εκτός ΝΒΑ ο Μπόρα πέρασε από όλα τα μετερίζια του μπάσκετ. Παίκτης αρχικά του Ερυθρού Αστέρα Βελιγραδίου και της εθνικής Γιουγκοσλαβίας τα πρώτα χρόνια μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Και μετά προπονητής της ΟΚΚ Βελιγραδίου και του θρυλικού Ραντιβόι Κόρατς. Στην πορεία έγινε από τους πρώτους Γιουγκοσλάβους που έψαξαν την τύχη τους στο εξωτερικό και κάθισε στον πάγκο της ιστορικής Καντού στην οποία καθιέρωσε επαγγελματικό πρόγραμμα προπονήσεων και έβαλε τις βάσεις για τη δημιουργία μιας ομάδας που αργότερα έγινε η πολυνίκης –μαζί με τη Ρεάλ- στα τρία Κύπελλα Ευρώπης της εποχής. Κάπου εκεί οι δρόμοι του συναντήθηκαν με τον πρώτο γενικό γραμματέα της ΦΙΜΠΑ Γουίλιαμ Τζόουνς. Ο Τζόουνς είδε στον Στάνκοβιτς μεγαλύτερο ταλέντο παράγοντα από ότι προπονητή και δεν έπεσε έξω! Τον πήρε δίπλα του στη ΦΙΜΠΑ που τότε ακόμη έψαχνε τα βήματα της, του έμαθε τη δουλειά και το 1976 μετά τον θάνατο του Τζόουνς κάθισε στην καρέκλα του γενικού γραμματέα της ΦΙΜΠΑ. Ακριβώς με την ίδια λογική αργότερα ο Στάνκοβιτς έγινε ο μέντορας του διάδοχου του (Μπάουμαν) και ο Ελβετός που έφυγε ξαφνικά και γρήγορα από τη ζωή έκανε το ίδιο με τον Ανδρέα Ζαγκλή. Στην ουσία, η θέση του γ.γ. της παγκόσμιας ομοσπονδίας είναι ισόβια και ο κάτοχος της αποχωρεί μόνο λόγω ηλικίας ή θανάτου. Ο Στάνκοβιτς είναι ο μοναδικός που πρόλαβε να φύγει εν ζωή…
Η παρουσία του στο θώκο του γ.γ. συμπίπτει χρονικά με δύο γεγονότα: Το πρώτο είναι η εκρηκτική άνοδος του μπάσκετ στη δεκαετία του ’80 στην οποία είχε ενεργό ρόλο βοηθώντας τα μέγιστα στη βελτίωση του ανταγωνισμού και δημιουργώντας ένα όραμα σε παγκόσμιο επίπεδο για το άθλημα. Ήταν αυτός που σταδιακά άλλαξε το φορμάτ τόσο των διοργανώσεων των εθνικών ομάδων, όσο και των Κυπέλλων Ευρώπης, ενώ το 1988 όταν ο Στερν ξεκίνησε τη σταυροφορία για την είσοδο των επαγγελματιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της ιδέας. Στο δεύτερο γεγονός μικρή συμμετοχή είχε και ας του….χρεώθηκε. Η περίοδος του συμπίπτει με την εκρηκτική άνοδο του μπάσκετ στην ενιαία Γιουγκοσλαβία που από τα πρώτα χρόνια της θητείας του. Μόνο που ο ίδιος είχε επιλεγεί από τον Τζόουνς με κριτήριο ότι προερχόταν από μια χώρα χωρίς μεγάλες μπασκετικές διακρίσεις και ο στόχος του προκατόχου του ήταν ο διάδοχος του να μην επηρεάζει πρόσωπα και καταστάσεις υπέρ της πατρίδας του. Ακριβώς αυτό το σημείο τριβής ήταν που έφερε σε άμεση αντιπαράθεση τον Στάνκοβιτς όχι μια αλλά πολλές φορές με τους Έλληνες φιλάθλους. Μετά το 1987 και για μια δεκαετία είτε οι Γιουγκοσλάβοι, είτε μεταγενέστερα οι Σέρβοι και οι Κροάτες μας….τσάκιζαν σε κάθε Ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο που μας συναντούσαν. Μέσα στο ΟΑΚΑ χάσαμε δύο φορές την πρόκριση απέναντι στη Σερβία σε τελικό Ευρωπαϊκού (1995) και Παγκοσμίου τρία χρόνια αργότερα και ακόμη ηχούν στα αυτιά μου οι αποδοκιμασίες 20.000 φιλάθλων σε βάρος του Στάνκοβιτς και της ΦΙΜΠΑ. Το 1995 μάλιστα το θέμα είχε γίνει μέχρι και….πολιτικό αφού οι αποδοκιμασίες σε βάρος των Σέρβων στον τελικό με τη Λιθουανία δημιούργησαν μείζον πολιτικό θέμα στο Βελιγράδι. Λάδι στη φωτιά είχαν ρίξει και άρθρα Ελλήνων πολιτικών αρθρογράφων της εποχής με….ακροδεξιές καταβολές! Παλιές όμορφες ιστορίες…
Πίσω στον Στάνκοβιτς. Οι σχέσεις του με το Ελληνικό μπάσκετ ήταν αγάπης και μίσους. Τύπος και φίλαθλοι ήταν σε μόνιμη καχυποψία ότι κάθε παιχνίδι με τους ‘’πλάβι’’ ήταν ‘’στημένο’’ για χάρη του. Τώρα που τα χρόνια πέρασαν και μερικά πράγματα συζητιούνται πιο εύκολα και άνετα νομίζω ότι οι παμπόνηροι Γιουγκοσλάβοι πολλές φορές είχαν χρησιμοποιήσει το όνομα του Μπόρα εν αγνοία του και αποκόμιζαν οφέλη! Αλλά αυτό δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το υποστηρίξουμε….
Αντίθετα με δύο άλλα κομμάτια του Ελληνικού μπάσκετ ο Στάνκοβιτς είχε ιδανικές σχέσεις: Τους διαιτητές και την ομοσπονδία. Όπως προανέφερα στενοί του φίλοι ήταν ο Δήμου και ο Δουβής, ενώ ανέκαθεν διατηρούσε άριστες σχέσεις με τον Γιώργο Βασιλακόπουλο. Ο τελευταίος το 1984 τον τραπέζωσε στον Πειραιά με….δόλο. Τον έβαλε να βλέπει τη θάλασσα και ένα εντυπωσιακό στάδιο που κτιζόταν εκεί κοντά. Κάπως έτσι μεταξύ….αστακού και….κρασιού ο κοσμοπολίτης και μπον βιβέρ Στάνκοβιτς πείστηκε να μας αναθέσει το Ευρωμπάσκετ του 1987 με όλες τις γνωστές συνέπειες. Το γήπεδο που ήταν ακόμη στα….μπετά ήταν φυσικά το ΣΕΦ!
Ας μου επιτραπεί κάπου εδώ να καταθέσω μια δική μου παλιά εμπειρία. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 αδαείς για το σύστημα λειτουργίας των Ευρωπαϊκών Κυπέλλων πιστεύαμε ότι οι κληρώσεις των πρώτων γύρων ‘’μαγειρεύονται’’ στα γραφεία της ΦΙΜΠΑ. Οι άσημες ακόμη ελληνικές ομάδες σπάνια έπαιζαν πάνω από δύο γύρους στα Κύπελλα Ευρώπης και για να περάσουν τους προκριματικούς γύρους ήταν περίπου…..υποχρεωτικό να αποκλείσουν μια υπερδύναμη. Πράγμα περίπου αδύνατο! Το 1984 ο Στάνκοβιτς ήρθε για λίγο στην Αθήνα και δεν θυμάμαι με ποιο τρόπο κατάφερα να κλείσω μια συνέντευξη είκοσι λεπτών μαζί του. Τον συνάντησα σε ένα ξενοδοχείο της Λεωφόρου Συγγρού που έμενε και στο τέλος του εικοσάλεπτου με την άγνοια και το θράσος (και τα δύο μου περίσσευαν εκείνα τα χρόνια) των 21 Μαϊων μου τόλμησα την κρίσιμη ερώτηση για τις κληρώσεις των Κυπέλλων Ευρώπης. Μόλις άκουσε τη λέξη fixed ο Στάνκβιτς κοκκίνισε αλλά δεν έχασε την ψυχραιμία του. Μου εξήγησε όλο το σύστημα και ότι η ΦΙΜΠΑ χωρίζει τις ομάδες σε γκρουπ δυναμικότητας και σε γεωγραφικές ζώνες ώστε να μην επιβαρύνονται με πολλά έξοδα ταξιδιών οι ομάδες στους πρώτους γύρους. Έξι χρόνια αργότερα όταν βρέθηκα εκπροσωπώντας το νεότευκτο MEGA σε μια κλήρωση στο Μόναχο δεν είχε ξεχάσει την συζήτηση μας. Με…πλεύρισε σε ένα διάλειμμα και μου είπε χαμογελαστός: ‘’Τώρα δηλαδή κατάλαβες ότι….φτιάχνουμε τις κληρώσεις υπέρ του Άρη και του ΠΑΟΚ;’’. Με λιγότερο θράσος πια του απάντησα ‘’όχι γιατί τώρα είμαστε εμείς οι ισχυροί’’. Έβαλε τα γέλια και σίγουρος ότι είχα καταλάβει το….μάθημα μου απομακρύνθηκε.
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και και για ένα μεγάλο διάστημα της επόμενης δεκαετίας ο Στάνκοβιτς κατάφερνε να ελέγχει τα πάντα και κυρίως να αποκρυπτογραφεί σωστά τα μηνύματα των καιρών. Ατυχώς για τον ίδιο και τη ΦΙΜΠΑ οι υπεραξίες που δημιούργησαν στα Κύπελλα Ευρώπης έμελλε να είναι καθοριστικές. Οι ομάδες και οι πρόεδροι-χορηγοί που πλέον εμφανίζονταν κατά….δεκάδες σε όλη την Ευρώπη άρχιζαν να πιέζουν ασφυκτικά τη ΦΙΜΠΑ: Ζητούσαν μεγαλύτερη ανεξαρτησία, μεγαλύτερο έλεγχο αλλά και μερίδιο στα έσοδα των διοργανώσεων, δημιουργία ενός πρωταθλήματος για την ελίτ. Ο Στάνκοβιτς λειτούργησε ως γνήσιος Γιουγκοσλάβος της παλιάς σχολής: Δεν τους έδωσε τίποτε, έκανε τη ΦΙΜΠΑ πιο αρτηριοσκληρωτική και εσωστρεφή και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το σχίσμα του 2001. Εκεί πια είχε χάσει τον έλεγχο. Πίστεψε με θερμό συνοδοιπόρο του και συμβουλάτορα τον Γιώργο Βασιλακόπουλο ότι η δημιουργία της Σουπρολίγκα και η διάσπαση του Ευρωπαϊκού μπάσκετ θα λειτουργούσε υπέρ της ΦΙΜΠΑ. ‘’Εμείς θα επιβιώσουμε, η Ευρωλίγκα δεν θα υπάρχει σε μερικές εβδομάδες’’, ωρυόταν καθημερινά στα πρόθυμα να τον ακούσουν αυτιά του ελληνικού δημοσιογραφικού ‘’στρατού’’ του ο Γιώργος Βασιλακόπουλος. Φευ…. Ένα χρόνο αργότερα ο Στάνκοβιτς είδε όλες τις κορυφαίες ομάδες της Ευρώπης να του γυρίζουν την πλάτη, την Ευρωλίγκα να γιγαντώνεται και κατάλαβε ότι είχε χάσει το παιχνίδι. Προτίμησε επικαλούμενος λόγους ηλικίας και κούρασης να αποχωρήσει διαφυλάσσοντας στο ακέραιο την υστεροφημία του. Και να γίνει μόνιμος κάτοικος Βουλιαγμένης μέχρι το τέλος της ζωής του.