Αποφράδα νύχτα ήταν αυτή της 29ης Αυγούστου 2020 για τον ΑΟ Ξάνθη… Οι Θρακιώτες ηττήθηκαν και στο επαναληπτικό μπαράζ για τη συμμετοχή στη Super League 1 τη σεζόν 2020-2021 από τον Απόλλωνα Σμύρνης (0-1 το πρώτο ματς στα Πηγάδια και 3-1 το δεύτερο στη Ριζούπολη) και αποχαιρέτισαν τη μεγάλη κατηγορία έπειτα από 31 ολόκληρα χρόνια ανελλιπούς παρουσίας τους εκεί.
Ακούγεται οξύμωρο για μια ομάδα που την κανονική αγωνιστική περίοδο έφτασε να φλερτάρει ακόμη και με τις θέσεις που οδήγησαν στην Ευρώπη, για μια ομάδα που συγκέντρωσε 36 βαθμούς στους αγωνιστικούς χώρους, τελικώς να υποβιβαστεί, όμως, συνέβη. Και συνέβη, διότι της αφαιρέθηκαν 12 βαθμοί για εξωαγωνιστικούς λόγους και διότι δεν κράτησε τους παίκτες που είχε στο ρόστερ, με αποτέλεσμα να πάει στο διπλό μπαράζ με άπειρους ποδοσφαιριστές από τις ακαδημίες της, οι οποίοι ανέβηκαν στην πρώτη ομάδα και ήπιαν το πικρό ποτήρι χωρίς ουσιαστικά να ευθύνονται.
Για τον ΑΟΞ πλέον ξημερώνει μια άλλη μέρα. Με νέα ιδιοκτησία, αν δεν συμβεί κάτι εξαιρετικά απρόβλεπτο, πιθανώς νέα διοίκηση, και με νέο ρόστερ. Ο Χρήστος Πανόπουλος, που από το 1991 ηγούνταν ιδιοκτησιακά της ομάδας, δεν θα είναι πια σε αυτό το πόστο. Τον αντικαθιστά ο Ελληνοαυστραλός επιχειρηματίας, Βασίλης Παπαδημητρίου, στον οποίο παραχώρησε το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών της ΠΑΕ, κι ο οποίος καλείται να φτιάξει ξανά το οικοδόμημα, με πρώτο στόχο την επιστροφή στα μεγάλα σαλόνια του ελληνικού ποδοσφαίρου.
Επειδή, όμως, οι ομάδες δεν είναι μια… στιγμή μέσα στο χρόνο, αλλά έχουν ζωή, δημιουργούν παρελθόν και γράφουν ιστορία, κι επειδή 31 χρόνια δεν είναι… αέρας, το novasports.gr γυρνά πίσω το ρολόι, μπαίνει στη χρονοκάψουλα, θυμάται και σας θυμίζει τι έχει κάνει ο ΑΟΞ στη μεγάλη κατηγορία του ελληνικού φουτμπόλ όλο αυτό το μακρύ διάστημα. Πρόσωπα, παιχνίδια και γεγονότα περνούν μπροστά από τις οθόνες σας, φωτεινές κουκίδες ενός σημαντικού ιστορικού συνεχούς. Φυσικά, δεν είναι τα μόνα, αλλά είναι αυτά που ξεχωρίσαμε. Γιατί σε 31 χρόνια, ήτοι 11.300 μέρες περίπου, θα μπορούσε κανείς να καταγράψει πολλές πολλές περισσότερες στιγμές. Εμείς μια ρωγμή ανοίξαμε…
Το μεγάλο ταξίδι
Το χρονικό της Ξάνθης στην Α’ Εθνική ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1989. Την πρώτη σεζόν η ομάδα βρέθηκε στην 11η θέση. Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς ήρθανε και οι πρώτοι ξένοι. Οι δύο Βραζιλιάνοι, ο Μαρτσέλο και ο Σάντρο. Η πρεμιέρα του πρωταθλήματος ήταν τη 17η Σεπτεμβρίου του 1989. Πρώτη στάση Αλκαζάρ, Λάρισα-Ξάνθη 3-1. Γκολ για τον ΑΟΞ, ο Γιώργος Μαρινάκης.
Τον Οκτώβριο του 1991, ο ΑΟΞ άλλαξε ταχύτητα. Σε ξενοδοχείο της Αθήνας οι υπογραφές που έπεφταν, έγραφαν ιστορία. Δίπλα στο όνομα της Ξάνθης, μπήκε η αυτοκινητοβιομηχανία Σκόντα. Ήταν η πρώτη φορά στην Ελλάδα, που μια εταιρεία έδωσε το όνομά της σε έναν ποδοσφαιρικό σύλλογο. Νέος ιδιοκτήτης της ομάδας έγινε ο Χρήστος Πανόπουλος, ιδιοκτήτης και της εταιρείας “ΒΙΑΜΑΡ”. Τότε είχε δηλώσει: “Με αυτόν τον τρόπο ανεβαίνει το επίπεδο της Ξάνθης”. Πέρασαν 25 χρόνια για βγει το όνομα Σκόντα δίπλα από το ΑΟ Ξάνθη, κάτι που έγινε στο τέλος της σεζόν 2015-2016.
Μεγάλοι παίκτες φόρεσαν τη φανέλα της Ξάνθης. Και μεγάλοι παίκτες αναδείχθηκαν από την ομάδα. Υπάρχει μια περίοδος χαρακτηριστική, περίπου μιας 10ετίας, από το 1992 μέχρι το 2001. Τότε, για παράδειγμα, ήρθε στο προσκήνιο ο πρώτος Έλληνας που έπαιξε σε τελικό Τσάμπιονς Λιγκ, ο Ακης Ζήκος, με τη Μονακό κόντρα στην Πόρτο του Μουρίνιο, το 2004. Ο Ζήκος, που πήγε το 1998 από την Ξάνθη στην ΑΕΚ.
Νωρίτερα, το 1992 ο Ουζουνίδης πήγε στον Παναθηναϊκό. Ο Κωστένογλου το 1994 στην ΑΕΚ, ο Μαλαδένης, επίσης στην ΑΕΚ, έναν χρόνο μετά. Ο Βρύζας το 1996 στον ΠΑΟΚ. Ο Βενετίδης δύο χρόνια μετά στον ΠΑΟΚ, οι δυο τους, χρόνια μετά, μέλη της Εθνικής του 2004 που πήρε το EURO.
Ο Μαχαιρίδης και ο Μαρτσέλο πήγαν το 1996 στην ΑΕΚ. Το 1998 στον Ολυμπιακό ο Αντζας με τον Λουτσιάνο και το 2000 εκεί επίσης ο Πατσατζόγλου. Ο Σέμπουε το 1997 στην ΑΕΚ, οι Μπούτσεκ και Βάλλας το 2003 στον Ολυμπιακό. Ο Γιανότσκο στην Αούστρια Βιέννης. Ο Τοροσίδης στα μέσα του 2000 στον Ολυμπιακό, έφτασε να γίνει αρχηγός της Εθνικής Ελλάδας, χώρια οι μεταγραφές του στο εξωτερικό. Ο Μάνταλος αργότερα στην ΑΕΚ, ο Λοντίγκιν στην Ζενίτ Αγ. Πετρούπολης, ο Γούτας στον Ολυμπιακό, ο Εμερσον στην ΑΕΚ, ο Βλαχοδήμος στον Ολυμπιακό. Ο Μάκης Τζάτζος στα μέσα της δεκαετίας του ’90 στον Άρη, ο Ζωγραφάκης στον ΠΑΟΚ. Και τόσοι άλλοι…
Το πρώτο ευρωπαϊκό άλμα
Η Ξάνθη έφτασε και εκτός συνόρων. Το Πρωτάθλημα του 2002 τελείωσε και η ομάδα πήρε για πρώτη φορά στην ιστορία της ένα από τα ευρωπαϊκά εισιτήρια. Εκείνη τη χρονιά έφτασε και στον ημιτελικό Κυπέλλου, όπου έχασε στην παράταση από την ΑΕΚ την πρόκριση στον τελικό. Τότε ήταν που έκανε ένα ακόμη βήμα καταξίωσης στις συνειδήσεις των φιλάθλων. Τερμάτισε στην 5η θέση, με 12 νίκες, από τις οποίες οι 10 στην έδρα της.
Εκείνο το καλοκαίρι του 2002 ήταν μεθυστικό. Η αναμονή της πρώτης φοράς. Η κλήρωση στο Μονακό στις 30 Αυγούστου, όλοι συντονισμένοι να μάθουν ποιος είναι ο πρώτος αντίπαλος. Βγήκε η Λάτσιο. Στον πάγκο των Λατσιάλι ο Ρομπέρτο Μαντσίνι. Το πρώτο παιχνίδι για την ομάδα του Νίκου Καραγεωργίου ήταν εκτός έδρας, στις 19 Σεπτεμβρίου 2002. Τη μέρα του αγώνα, το Κολοσέο, η Φοντάνα Ντι Τρέβι, τα ιστορικά μνημεία της Ρώμης, είχαν τις φανέλες της Ξάνθης. Οι φίλοι της ομάδας ήταν εκεί. Στο 32’ ο Ισμαϊλα Μπα, στο 0-0, έστειλε την μπάλα στο δοκάρι του Περούτζι. Στο 44’ προηγήθηκε η Λάτσιο, το 1-0 είναι το σκορ ημιχρόνου. Τελικό, 4-0. Δεύτερο παιχνίδι στην Ξάνθη, 3 Οκτωβρίου 2002, τελικό αποτέλεσμα 0-0, στην επόμενη φάση η Λάτσιο, όμως, στην Ξάνθη έμεινε η γοητεία του πρώτου ευρωπαϊκού ταξιδιού.
Και εγένετο “Xanthi Sports Arena”
Εκεί στις αρχές του 2000 στην Ξάνθη έγινε… κοσμογονία! Ο Χρήστος Πανόπουλος έβαλε την ομάδα σε νέο γήπεδο, δίπλα σε ολοκαίνουργιο αθλητικό κέντρο, με καμιά δεκαριά συνοδευτικά γήπεδα για τις ακαδημίες και ξενοδοχείο μαζί. Όλα αυτά στα Πηγάδια, όπου βρίσκεται η ομάδα μέχρι σήμερα, στο “Xanthi Sports Arena”.
Το ιστορικό γήπεδο του ΑΟΞ, μέσα στην πόλη της Ξάνθης, άρχισε να πρωτοσχηματίζεται το 1906. Αγώνες στίβου στην αρχή. Μαρτυρίες ότι ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας έγινε εκεί το 1919. Το 1947 το Στάδιο μετονομάστηκε σε Κρατικό. Από το 1967, το γήπεδο ταυτίστηκε για τα καλά με την ιστορία του ΑΟΞ, την ιστορία του νομού. Το 1969 δημιουργήθηκαν κερκίδες στη βόρεια πλευρά, μπήκαν μεγάφωνα το 1971. Τον Οκτώβριο του 1981, έγινε το πρώτο παιχνίδι σε χορτάρι: Ξάνθη-Κιλκισιακός 1-0. Το 1986 μπήκαν και πλαστικά καθίσματα, συνέχεια στα έργα στις κερκίδες. Το πρώτο παιχνίδι που έγινε σε γήπεδο με 4 κερκίδες ήταν την 1η Οκτωβρίου του 1989, με αντίπαλο τον Άρη. Ρεκόρ εισιτηρίων έγινε τον Αύγουστο του 1995, σε ματς με τον ΠΑΟΚ.
Εκεί, στο παλιό γήπεδο ήρθε και η κατάκτηση της 5ης θέσης για το πρώτο ευρωπαϊκό εισιτήριο. Εκεί έγινε και το πρώτο εντός έδρας ευρωπαϊκό παιχνίδι με τη Λάτσιο, στις 3 Οκτωβρίου 2002. Το τελευταίο ματς ήταν στις 22 Μαΐου 2004, με αντίπαλο τον Ηρακλή, κοντά στα 100 χρόνια από την πρώτη φορά που άρχιζε να σχηματίζεται το γήπεδο.
Στα Πηγάδια, ο ΑΟΞ έδωσε το πρώτο παιχνίδι του στις 18 Σεπτεμβρίου του 2004: Ξάνθη-Άρης 3-1. Για 39 εντός έδρας παιχνίδια πρωταθλήματος η ομάδα έμεινε αήττητη εκεί, από τις 28 Νοεμβρίου του 2004 μέχρι τις 13 Μαΐου του 2007. Τουτέστιν, σε 10 παιχνίδια τη σεζόν 2004-2005, σε ολόκληρο το πρωτάθλημα της σεζόν 2005-2006 (15 παιχνίδια) και σε 14 στα 15 παιχνίδια της σεζόν 2006-2007. Σύνολο: 39 ματς, 895 ημερολογιακές ημέρες, 23 νίκες και 16 ισοπαλίες, 50 γκολ η επίθεση και μόλις 13 παθητικό η άμυνα. Σε 27 ματς από τα 39 εντός έδρας, δεν δέχτηκε καν γκολ.
Τον Μάιο του 2005, ο τεράστιος Έντσον Αράντες Ντο Νασιμέντο ή αλλιώς Πελέ, προσγειώθηκε στα Πηγάδια. Ο υπέρλαμπρος Βραζιλιάνος, αποδεχόμενος την πρόταση του Χρήστου Πανόπουλου εγκαινίασε μαζί με τον τότε υφυπουργό Αθλητισμού, Γιώργο Ορφανό, τις εγκαταστάσεις του ΑΟΞ εκεί. Μεγάλα διεθνή τηλεοπτικά μέσα, όπως το Αλ Τζαζίρα, το CNN και το Eurosport κάλυψαν το γεγονός, που έκανε -επισήμως πλέον- το αθλητικό κέντρο της Ξάνθης σημείο αναφοράς σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το ξενοδοχείο του συγκροτήματος ξαναφτιάχτηκε μετά την ολοσχερή καταστροφή του από φωτιά, γεγονός που συνέβη στις 7 Μαρτίου του 2003. Ήταν μια μαύρη στιγμή, που, όμως, ξεπεράστηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ευρώπη ξανά…
Το 2004 ο Γιάννης Μαντζουράκης επέστρεψε στην Ξάνθη μετά από 4 χρόνια απουσίας από τον προπονητικό της πάγκο. Ο ρέκορντμαν προπονητής στην ιστορία της ομάδας, ο τεχνικός με τα περισσότερα παιχνίδια, έμελε τη διετία που ακολούθησε να σφραγίσει νέα επιτεύγματα.
Μετά την πρώτη έξοδο στην Ευρώπη, το 2002, ήρθαν δύο απανωτά νέα ευρωπαϊκά εισιτήρια. Το ένα τη σεζόν 2004-2005. Η Ξάνθη τερμάτισε στην 4η θέση και αυτή είναι η καλύτερη της ιστορίας της. Ακολούθησαν τα παιχνίδια με τη Μίντλεσμπρο, τον Σεπτέμβριο του 2005. Πρώτο παιχνίδι στην Αγγλία, ήττα με 2-0. Στο 0-0 έμεινε το δεύτερο παιχνίδι, στην Ξάνθη.
Τη σεζόν 2005-2006, η Ξάνθη τερμάτισε στην 5η θέση, αήττητη εντός έδρας, με την 4η καλύτερη άμυνα και 13 νίκες. Τσέκαρε και πάλι το ευρωπαϊκό εισιτήριο. Αντίπαλος η Ντιναμό Βουκουρεστίου, τον Σεπτέμβριο του 2006. Στο πρώτο παιχνίδι, στα “Πηγάδια”, προηγήθηκε με τον Κιντάνα. Το πρώτο ευρωπαϊκό γκολ ήρθε από τον σπουδαίο Αργεντινό. Τελικώς, όμως, η Ξάνθη ηττήθηκε με σκορ 4-3. Δύο γκολ έβαλε συνολικά ο Κιντάνα, ένα ο Καζάκης. Στο δεύτερο παιχνίδι, νέα ήττα με σκορ 4-1, στη Ρουμανία. Σκόρερ για την Ξάνθη, ο Παβιό.
Το 2013 η Ξάνθη φόρεσε και πάλι το ευρωπαϊκό της κουστούμι για τέταρτη φορά και τελευταία ως τώρα. Με τον Μαρίνο Ουζουνίδη στην τεχνική καθοδήγηση, στο μεγαλύτερο κομμάτι της σεζόν, βγήκε στην Ευρώπη. Η ιστορία έγραψε την 4η ευρωπαϊκή έξοδο της ομάδας μέσα σε 9 χρόνια.
Αυτή τη φορά ήρθε και η πρώτη πρόκριση στον επόμενο γύρο. Στον πάγκο, το καλοκαίρι, επέστρεψε ο Νίκος Καραγεωργίου. Τον Ιούλιο του 2013 έγιναν τα παιχνίδια με τη Λίνφιλντ της Βορείου Ιρλανδίας. Η ήττα στο πρώτο παιχνίδι, στα Πηγάδια, με σκορ 0-1, δεν την πτόησε. Το β’ ματς, στο “Γουίντσορ Παρκ”, ήταν συγκλονιστικό. Ο Μαρσελίνιο ισοφάρισε το σκορ του πρώτου αγώνα, με γκολ στο 27ο, η Ξάνθη έπαιζε με 10 παίκτες λόγω αποβολής του Φλίσκα. Το 0-1 έμεινε ως το τέλος και έστειλε το παιχνίδι στην παράταση. Γκολ από τη Λίνφιλντ, 1-1. Δεύτερο γκολ από τον Μαρσελίνιο και πρόκριση με τελικό 1-2.
Στην επόμενη φάση, αντίπαλος ήταν η βελγική Σταντάρ Λιέγης. Δύο ήττες, στα δύο παιχνίδια, με το ίδιο σκορ: 2-1. Ο Ντιέ ήταν ο σκόρερ της ομάδας στο πρώτο παιχνίδι, για την ισοφάριση ενδιάμεσα. Ο Ντε Γκούζμαν ήταν αυτός που έβαλε το γκολ στο δεύτερο παιχνίδι, στο οποίο η Σταντάρ προηγήθηκε με 2-0 για να γίνει το 2-1 στο 84’.
Τελικός Κυπέλλου
Το 2015 ήταν άλλη μια χρονιά-ορόσημο. Ήταν η πρώτη φορά που η Ξάνθη έφτανε μέχρι τον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας. Δέκα παιχνίδια, προκρίσεις (μεταξύ άλλων, κατά χρονική σειρά) επί του Παναθηναϊκού, του ΟΦΗ και του Ηρακλή στα ημιτελικά. Εννιά παιχνίδια και ένας τελικός. Η Ξάνθη, με προπονητή τον Ρασβάν Λουτσέσκου, ήταν παρούσα στον 73ο τελικό του θεσμού του Κυπέλλου, για πρώτη φορά στη δική της ιστορία.
Απέναντι στον Ολυμπιακό, με τη θερμή υποστήριξη περισσότερων από 4000 φίλων της, έκανε πολύ καλό πρώτο μέρος. Το γκολ στις καθυστερήσεις του ημιχρόνου από τον Χάρα, αποδείψθηκε καθοριστικό για την έκβαση του ματς. Ο Ολυμπιακός έβαλε άλλα δύο γκολ στο β΄μέρος, με Ντομίνγκεζ και Φορτούνη, ο Καπετάνος έβαλε το γκολ της Ξάνθης στο 87’, τελικό σκορ 3-1. Η Ξάνθη έμεινε φιναλίστ, όμως, έγραψε τη συμμετοχή στον τελικό στο ενεργητικό της.
Στα χρόνια που ακολουθήσαν, κάποια μεγάλη διάρκιση δεν ήρθε. Τη σεζόν 2015-2016 ο ΑΟΞ έμεινε στη 13η θέση, την επομένη τερμάτισε 6ος, το ίδιο και τη σεζόν 2017-2018, στη 12η θέση την επόμενη σεζόν και αυτή που πέρασε επήλθε το μοιραίο. Στο χέρι των ανθρώπων της είναι να την ξαναβάλουν στο χάρτη της μεγάλης κατηγορίας. Η ιστορία έχει πολλά να τους διδάξει, αν θέλουν να διδαχθούν από αυτήν…