Ο πρωταθλητής γεννιέται ή γίνεται; Ο Καθηγητής της Deutsche Sporthochschule στην Κολωνία, Γιώργος Καχριμάνης απαντάει στο ερώτημα που απασχολεί όλους όσοι βρίσκονται στην εκκίνηση της αθλητικής σταδιοδρομίας τους.
Με την εμπειρία του από την μακρά παρουσία στο προπονητικό επιτελείο της Εθνική Ελπίδων στη δεκαετία του ’90, την οποία μεταλαμπαδεύει σήμερα και στην Ελληνική Ομοσπονδία Τοξοβολίας από τη θέση του τεχνικού συμβούλου, ο Γιώργος Καχριμάνης δίνει χρήσιμες απαντήσεις στο αιώνιο ερώτημα του αθλητισμού, αν ο πρωταθλητής γεννιέται ή γίνεται, με όσα αναφέρει στο novasprorts.gr:
«Πάντα πλανάται το ερώτημα ειδικά μετά από μεγάλες διοργανώσεις και μεγάλα ρεκόρ: ο πρωταθλητής γεννιέται ή γίνεται; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή κι ας ψάξουμε στα θεμέλια του αθλητισμού που είναι οι μικρές ηλικίες.
Σε μια ηλικία των 10 ετών και άνω μπορούμε να εφαρμόσουμε το τρίπτυχο: μέτρηση –αξιολόγηση -καθοδήγηση δημιουργώντας έναν φάκελο δεδομένων έτσι ώστε να καταρτίσουμε ένα πρόγραμμα προπόνησης που θα θωρακίσει την υγεία του αθλητή, θα μεγιστοποιήσει την απόδοσή του, και θα προλαμβάνει κάποιους μυοσκελετικούς τραυματισμούς.
Γίνονται ιατρικές (εύρεση μυϊκών ανισορροπιών ), αιματολογικές και εργομετρικές εξετάσεις όπως και εξετάσεις πάνω στην ψυχοσύνθεσή του (διαχείριση στρες).
Το αθλητικό προφίλ του αθλητή περιλαμβάνονται οι μετρήσεις: ταχύτητας, αντοχής , vo2 max, δύναμης, μέγιστης δύναμης, δείκτες κόπωσης, λιπομέτρηση, εκρηκτικότητα, αλτικότητα, ευλυγισία, καρδιακοί παλμοί σε κάθε ζώνη προπόνησης, % ποσοστιαία αναλογία γρήγορων μυϊκών ινών, μηχανική ισχύς.
Πάντα σαν βασική αρχή σ όλα αυτά ο προπονητής πρέπει να ισορροπεί πάνω σε 2 αρχές. Την αρχή της επιβάρυνσης και την αρχή της αποκατάστασης έτσι ώστε να μην υπερπροπονηθεί ο αθλητής και ΄΄κουραστεί΄΄ ή ΄΄καεί΄΄ όπως λέμε κοινώς».
Το επόμενο κεφάλαιο που αναλύει ο Γιώργος Καχριμάνης αφορά στον γονιδιακό έλεγχο των αθλητών:
«Ας δούμε τώρα τι γίνεται με τον γονιδιακό έλεγχο των αθλητών για να δώσουμε μια απάντηση στο αρχικό μας ερώτημα.
Η αθλητική απόδοση επηρεάζεται από:
1.Την γενετική προδιάθεση που την λέμε ΄΄ταλέντο΄΄
2.Απ την επίδραση των γονιδίων στις προσαρμογές από την προπόνηση
Τα γονίδια είναι συγκεκριμένες αλληλουχίες βάσεων του DNA τα οποία περιέχουν αποθηκευμένη μια συγκεκριμένη γενετική πληροφορία.
Από το 2001 μέχρι σήμερα κάθε μέρα ολοκληρώνεται η αποκωδικοποίηση του DNA και μια απλή εξέταση παίρνοντας γενετικό υλικό (λίγο σάλιο) με μια μπατονέτα απ το στόμα του αθλητή οι επιστήμονες βρίσκουν ποια είναι τα επίπεδα των γονιδίων που είναι περισσότερα στους οργανισμούς των αθλητών, ποια είναι η γενετική τους
προδιάθεση δηλαδή, αν έχουν έφεση, και τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για ν ασχοληθούν με το άθλημα που επιθυμούν, ποιες οι διατροφικές τους ανάγκες για σωστή αποκατάσταση κι έτσι να τους βοηθήσουν να μεγιστοποιήσουν την απόδοσή τους και ν αποφύγουν τραυματισμούς.
Παραθέτω κάποια απ τα γονίδια που τείνουν προς τον στόχο αυτό.
Το γονίδιο HBB και (ACE) μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης είναι υπεύθυνο για την υψηλή αντοχή που βοηθά στη μεγαλύτερη μεταφορά Ο2(οξυγόνο) και καθορίζει τα επίπεδα της φυσικής δραστηριότητας και της αντοχής.
Το EPROR που σχετίζεται με την αυξημένη δέσμευση
Ο2 από τα ερυθρά αιμοσφαίρια και βοηθά στην οξυγόνωση των μυών.
Το KHRM-2 που δίνει το γενετικό πλεονέκτημα για αποκατάσταση του καρδιακού παλμού μετά από άσκηση.
Το MCT-1 σχετίζεται με την απομάκρυνση του γαλακτικού οξέως (δείκτης κόπωσης) και έτσι βοηθά στην μυική σύσπαση.
Το ΝΟΣ-3 σχετίζεται με την μυική απόδοση του αθλητή. Αν ο αθλητής έχει ευνοικό γονότυπο σ αυτό παρουσιάζει
αυξημένη μυική δύναμη.
Το γονίδιο AMPD1 (μονοφωσφορικής αδενοσίνης) σχετίζεται με την βελτίωση της απόδοσης σε αθλητές αντοχής.
Ένα ακόμα γονίδιο που σχετίζεται με την αύξηση της απόδοσης είναι το ένζυμο της κρεατινικής κινάσης το οποίο συμβάλει στην καλύτερη παραγωγή ενέργειας.
Το PRARg-C1 σχετίζεται με την παραγωγή μυϊκής ενέργειας όπως και το CK-MM που σχετίζεται με την κατανάλωση ενέργειας από τους μυς.
Το γονίδιο ACTN3 που σχετίζεται με την ταχεία μυϊκή σύσπαση και βοηθά τους αθλητές να ξεκινούν με το πλεονέκτημα της ταχύτητας.
Η παραγωγή της ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης (growth hormone ή GH ή σωματροπίνη μπορεί μέσω της ελεγχόμενης διατροφής-κι εδώ παίζει η επιστήμη της διατροφογενετικής μεγάλο ρόλο-μπορεί να βοηθήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα και να συμβάλλει στην δημιουργία κολλαγόνου και στην γρήγορη επούλωση των τραυμάτων.
Η μειωμένη GH συμβάλει στην απώλεια ενέργειας.
Με την εξέταση ενός μικρού μέρους μυϊκού ιστού απ τον τετρακέφαλο μπορούμε να προσδιορίσουμε την ποσοστιαία αναλογία των γρήγορων –αργών μυϊκών ινών αλλά και την ταχύτητα σύσπασης τους σε συνδυασμό με το γονίδιο ACTN3 και να κατευθύνουμε τους μικρούς αθλητές σε αθλήματα που θέλουν ταχύτητα ή όχι.
Το PPARΑ (μεταβολισμός λιπαρών οξέων),
Το IL6(ρυθμίζει τις ανοσολογικές αποκρίσεις-σχετίζεται με την υπερκόπωση των μύων),
AGT που σχετίζονται με την βελτίωση της απόδοσης,
ADRB2 και ADRB(σχετίζονται με την ρύθμιση της λιπόλυσης),
το BDNF(σχετίζεται με την διάθεση του αθλητή και το κίνητρό του για φυσική άσκηση),
το COL1A1,COL5A1(σχετίζεται με την πρόληψη τραυματισμού τενόντων),
το CAT που σχετίζεται με την αντιοξειδωτική προστασία».
Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα του γονιδιακού ελέγχου; Διευκρινίζει ο Γιώργος Καχριμάνης:
“Ας ξεκινήσω με τα ερωτήματα που γεννιούνται σε όλους μας: γιατί αυτό το παιδί-αθλητής κουράζεται εύκολα απ τα άλλα; γιατί το σώμα του είναι ποιο μυώδες; γιατί τρέχει ποιό γρήγορα; γιατί δεν πέφτουν γρήγορα οι καρδιακοί παλμοί του ώστε να ξεκινήσει την επόμενη προπονητική επιβάρυνση και γιατί ενώ τρέφεται σωστά δεν μπορεί να χάσει λίπος σε σύγκριση με άλλους συναθλητές αφού κάνουν την ίδια προπόνηση;
Εδώ σαν απάντηση έρχεται ο γονιδιακός έλεγχος και βοηθά να διαβάσουμε τη γενετική προδιάθεση του αθλητή και ν αναγνωρίσουμε αν έχουν υψηλά ή χαμηλά τα επίπεδα των γονιδίων αν έχουν ευνοϊκό γονότυπο δηλαδή κι έτσι να ελέγξουμε αν ο αθλητής από την φύση του έχει τα προσόντα να φτάσει σε υψηλά σημεία απόδοσης δίνοντάς του παράλληλα και το ιδανικό και εξατομικευμένο πρόγραμμα προπόνησης μειώνοντας από την αρχή τα τυχόν προβλήματα τραυματισμών κ.α. που μπορεί στο μέλλον να προκύψουν.
Οι επιστήμονες συνθέτουν λοιπόν το ιδανικό γενετικό προφίλ φτιάχνοντας μια βάση δεδομένων η οποία βοηθά στην 100% εξατομίκευση των προπονήσεων, όπου εντοπίζονται τα θετικά ή αρνητικά στοιχεία που επηρεάζουν την απόδοση κι έτσι μπορούν να βελτιώσουν την αερόβια ικανότητα, ν αποφύγουν τραυματισμούς, να γίνεται σωστά η αποκατάσταση, να μεταβολίζουν σωστά τους υδατάνθρακες και τα λιπίδια, όπως και την πρόληψη ασθενειών στο μέλλον.
Οι επιστήμονες με τον γονιδιακό έλεγχο θέλουν να μεγιστοποιήσουν την απόδοση με την λιγότερη δυνατή φθορά. Φανταστείτε τον οργανισμό του αθλητή σαν μια μηχανή η οποία πρέπει να δουλεύει συνέχεια στο maximum και που πρέπει να την συντηρήσουμε με τα καλύτερα υλικά.
Όσο ποιο ψηλά είναι τα επίπεδα των γονιδίων που προανέφερα με την γέννηση του ανθρώπου αν έχει δηλαδή ευνοϊκό γονότυπο για το άθλημά του, τόσο σε ποιο ισχυρότερη θέση ξεκινά απ τον άλλον που δεν τα έχει.
Το πλεονέκτημα αυτό είναι τεράστιο. Μελέτες δείχνουν ότι αυτός που τα έχει ξεκινά από θέση ισχύος άνω του 30%.
Επίσης εκτιμάται ότι το 50% της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου(δείκτης αερόβιας ικανότητας-αντοχής) είναι προκαθορισμένο και μάλιστα κληρονομείται από την μητέρα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι παρόλο που η αθλητική απόδοση επηρεάζεται από περιβαντολογικούς παράγοντες και μπορεί να βελτιωθεί, ο ρόλος της κληρονομικότητας δεν
είναι αμελητέος αλλά συμβάλει στο να ξεχωρίζει ο ένας αθλητής απ τον άλλον.
Η επιστήμη της βιοϊατρικής, της μοριακής βιολογίας, της διατροφογενετικής, της βιοπληροφορικής (ερμηνεία αλλαγών των γονιδίων), βιοχημεία, παίζουν, πλέον, πρωτεύοντα ρόλο στην εξέλιξη του αθλητή».
Επομένως, ο πρωταθλητής γεννιέται ή γίνεται; Καταλήγει ο Γιώργος Καχριμάνης:
«Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημά μας είναι: ότι για να γίνεις πρωταθλητής πρέπει να γεννηθείς (να έχεις ευνοϊκό γονότυπο ) έτσι έχεις το γενετικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων που κάνετε την ίδια προπόνηση, να τα αξιοποιήσεις στο μέγιστο και με σωστό προπονητικό πλάνο να φτάσεις στον στόχο σου που είναι ο πρωταθλητισμός.
* Ο Γιώργος Καχριμάνης είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Performance 22
tel:2106841907 και 6944543354 / facebook: Giorgos Kachrimanis.