Γιατί μειώνονται δραματικά οι φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών;

Στο 38% ανέρχονταν οι ενεργοί φοιτητές στο ΕΚΠΑ  για το ακαδημαϊκό έτος 2012-2013 σύμφωνα με την έκθεση αυτοαξιολόγησης του πανεπιστημίου. Το αντίστοιχο ποσοστό για το έτος 2008-2009 ήταν 42,3%. Η μείωση του αριθμού των ενεργών φοιτητών μεταξύ των ετών 2012-2013 & 2008-2009 υπολογίζεται στο 7,6% με παράλληλη αύξηση 9,5% των μη ενεργών (> ν+2) φοιτητών. Στα περισσότερα τμήματα γίνεται κατανοητό το πρόβλημα σχετικά με την έγκαιρη ολοκλήρωση των σπουδών και τα χαμηλά ποσοστά αποφοίτησης.

Αποδίδεται η μη έγκαιρη ολοκλήρωση σπουδών των φοιτητών κατά κύριο λόγο σε δύο σημαντικούς παράγοντες:

Στον μεγάλο αριθμό φοιτητών με ελάχιστα προσόντα που εισάγονται στο Πανεπιστήμιο. Η διαδικασία των Πανελλαδικών Εξετάσεων δυστυχώς δεν ελέγχει μια σειρά από γνωστικές, ερευνητικές αλλά και κοινωνικές δεξιότητες, απαραίτητες για την παρακολούθηση ακαδημαϊκών σπουδών αλλά απλώς την στείρα απομνημόνευση μερικών σελίδων. Αποτέλεσμα αυτού πολλοί νέοι φοιτητές να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν στο υψηλό επίπεδο σπουδών και να εγκαταλείπουν το Πανεπιστήμιο.

Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις επιλέγονται σχολές οι οποίες εντάσσονται στο μηχανογραφικό δελτίο σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Οι υποψήφιοι μπορεί να επιτύχουν σε μια σχολή, όμως το πρόγραμμα σπουδών να περιλαμβάνει μαθήματα άσχετα με τα μαθήματα στα οποία εξετάστηκαν στις πανελλαδικές. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ο φοιτητής να έχει σημαντικά κενά και να μην μπορεί να καταλάβει θεμελιώδη μαθήματα και έννοιες του προγράμματος σπουδών στο οποίο επέτυχε και εγγράφηκε. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος έχει προταθεί από τους εξωτερικούς αξιολογητές, να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατό όπου δεν υπάρχει, δομή μαθημάτων βασισμένη σε προαπαιτούμενα, και η ενίσχυση του πρώτου έτους με μαθήματα γενικής παιδείας που ενισχύουν τις γνώσεις και δεξιότητες των φοιτητών ενόψει των εξειδικευμένων μαθημάτων των επόμενων ετών.

Επίσης, ειδικά στα ξενόγλωσσα τμήματα αφενός η βάση εισαγωγής διαμορφώνεται σε χαμηλά επίπεδα αφετέρου το επίπεδο γλωσσομάθειας, (στις ξένες γλώσσες), που απαιτείται δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό με αποτέλεσμα να εισάγονται φοιτητές με μέσο όρο κάτω από 10.000 μόρια. Αυτό οδηγεί με βεβαιότητα στη διαμόρφωση ομάδων φοιτητών με αυξημένο κίνδυνο μη ολοκλήρωσης των σπουδών τους λόγω αντικειμενικής αδυναμίας ανταπόκρισης.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η παρατεταμένη οικονομική κρίση έχει επιδράσει αρνητικά στην προσπάθεια των φοιτητών να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Πολλοί εξ αυτών, εγκαταλείπουν τις σπουδές τους επειδή η οικογένεια δεν μπορεί πλέον να συνδράμει, υποαπασχολούνται σε εργασίες άσχετες με τις σπουδές τους για να εξοικονομήσουν εισόδημα, επιλέγουν να μην παραστούν σε εξεταστικές λόγω του κόστους διαμονής και μετακινήσεων (φοιτητές από την επαρχία). Αποτέλεσμα η περαιτέρω επιβράδυνση του ρυθμού ολοκλήρωσης σπουδών ή / και η εγκατάλειψη της φοίτησης.

Αποψίλωση προσωπικού

Η στελέχωση του Ιδρύματος σε προσωπικό έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και ειδικά στο κρίσιμο έτος 2013-2014, μπορούμε να μιλάμε για «αποψίλωση» του διοικητικού προσωπικού του Πανεπιστημίου ως αποτέλεσμα του νόμου για τη διαθεσιμότητα του προσωπικού. Όπως αναφέρεται στην έκθεση ο  συνολικός αριθμός μελών ΔΕΠ έχει μειωθεί σχεδόν κατά 10%, ενώ μέσα στην πενταετία όπως φαίνεται από τα στοιχεία των Τμημάτων ο αριθμός των διδασκόντων του ΠΔ 407/80 μειώθηκε κατά 80% λόγω ελλείψεως πιστώσεων.

Παράλληλα εκκρεμεί ο διορισμός σημαντικού αριθμού μελών ΔΕΠ του ΕΚΠΑ, όσοι συνταξιοδοτούνται δεν αντικαθίστανται εύκολα, ενώ παρατηρείται αύξηση του αριθμού των μελών ΔΕΠ που ζητούν εκπαιδευτικές άδειες άνευ αποδοχών.

Μελέτες δείχνουν ότι το 2016 ο συνολικός αριθμός μελών ΔΕΠ του ΕΚΠΑ θα έχει μειωθεί κατά 20% σε σχέση με το 2010 χωρίς να υπάρχει άμεση αντικατάσταση του προσωπικού που αφυπηρετεί.

Οι εξωτερικές αξιολογήσεις έδειξαν ότι τα Τμήματα διαθέτουν ένα πολύ καλά εκπαιδευμένο και εξειδικευμένο διδακτικό προσωπικό. Το διδακτικό προσωπικό είναι κατά κανόνα αφοσιωμένο τόσο στη διδασκαλία όσο και στην έρευνα. Πολλά μέλη ΔΕΠ με επιστημονικές φιλοδοξίες εντοπίζονται σε όλες τις βαθμίδες, όμως μειώνονται τα κίνητρα και τα εργαλεία δράσης τους.

Ακόμα πιο σύνθετο είναι το πρόβλημα με το διοικητικό προσωπικό του ιδρύματος. Το 2010 οι μόνιμοι υπάλληλοι και οι υπάλληλοι ΙΔΑΧ συναριθμούνταν σε 1362. Τον Σεπτέμβριο του 2014 σύμφωνα με τα στοιχεία της διεύθυνσης διοικητικού ο αριθμός είχε μειωθεί στα 761 άτομα. Συνεπώς υπολογίζεται μείωση της τάξεως του 44%. Ένα μέρος της μείωσης οφείλεται σε συνταξιοδοτήσεις, το μεγαλύτερο κομμάτι στη συνεχιζόμενη διαθεσιμότητα του προσωπικού (περίπου 400 άτομα), ενώ περίπου 100 διοικητικοί μεταπήδησαν στην κατηγορία των ΕΔΙΠ χωρίς να αναπληρωθεί ο αριθμός τους.

Η αναλογία φοιτητών προς διοικητικό προσωπικό δεικνύει το πρόβλημα. Λαμβάνοντας υπόψη μόνο το σύνολο των ενεργών προπτυχιακών φοιτητών (ν+2) και διαιρώντας με τον αριθμό των διοικητικών υπαλλήλων, υπολογίζεται ότι 50 φοιτητές αντιστοιχούν σε ένα διοικητικό υπάλληλο στο ΕΚΠΑ. Ο αντίστοιχος μέσος όρος των Ελληνικών Πανεπιστημίων είναι 30:1. Τα Βρετανικά Ιδρύματα καταγράφουν, κατά μέσο όρο, χαμηλότερη αναλογία φοιτητών προς διοικητικό προσωπικό, της τάξης του 12,5. Οι ΗΠΑ καταγράφουν ακόμα χαμηλότερη αναλογία, που δεν ξεπερνά τους 11 φοιτητές ανά υπάλληλο (Πίνακας Β.2.1.3).

Στο ΕΚΠΑ, η αναλογία ΔΕΠ/ διοικητικών υπαλλήλων διαμορφώνεται σε 2,52 ΔΕΠ ανά διοικητικό υπάλληλο, ποσοστό ουσιαστικά μεγαλύτερο από τον μέσο όρο όλων των ΑΕΙ της χώρας (1,50 μέλη ΔΕΠ ανά διοικητικό υπάλληλο). Επιστρέφοντας στα στοιχεία του Πίνακα Β2, υπολογίζουμε την αναλογία ακαδημαϊκού προς διοικητικό (μη-ακαδημαϊκό) προσωπικό στη Μ. Βρετανία γύρω στο 0,9. Δηλαδή στη Βρετανία ή/και στις ΗΠΑ κάθε 2 μέλη ΔΕΠ υποστηρίζονται από 2 διοικητικούς υπαλλήλους, ενώ στο ΕΚΠΑ σχεδόν κάθε 3 μέλη ΔΕΠ υποστηρίζονται από έναν διοικητικό υπάλληλο. Εντελώς παρόμοια με τα μεγέθη της Μ. Βρετανίας στη σχέση ακαδημαϊκού και μη ακαδημαϊκού προσωπικού καταγράφουν και οι ΗΠΑ (Πίνακας Β2.1.3).

Η ανάλυση των στοιχείων δείχνει ότι:

Η σχέση φοιτητών και μελών ΔΕΠ προς διοικητικούς υπαλλήλους του ΕΚΠΑ είναι μικρότερη από αυτές της Μ. Βρετανίας που είναι μία χώρα χαμηλού κόστους προσφοράς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στη συνέχεια παρουσιάζεται συγκριτικός πίνακας αναφορικά με τον αριθμό των διοικητικών υπαλλήλων σε Αμερικάνικα, Βρετανικά Πανεπιστίμια και το ΕΚΠΑ.

Συνεπώς και περισσότεροι φοιτητές ανά μέλος του διοικητικού προσωπικού αντιστοιχούν στο ΕΚΠΑ σε σχέση με τα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και τις Μεγάλης Βρετανίας και επίσης περισσότερα μέλη ΔΕΠ εξυπηρετεί ένας διοικητικός υπάλληλος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σε σχέση με τα Πανεπιστήμια των εν λόγω χωρών.

Η έκθεση

Καλόγηρος Βασίλειος