Η δεύτερη τη τάξει διασυλλογική διοργάνωση της Ευρώπης, στην τρίτη «μετενσάρκωσή» της ως Γιουρόπα Λιγκ, βρίσκεται πάντα στη σκιά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών/Τσάμπιονς Λιγκ, αλλά πάντα αποτελεί έναν εναλλακτικό δρόμο προς την ευρωπαϊκή δόξα για πολλές ομάδες.
Η ιστορία του θεσμού που σήμερα γνωρίζουμε ως Γιουρόπα Λιγκ, ξεκίνησε το 1955, με την ονομασία Κύπελλο Διεθνών Εκθέσεων. Ήταν μία ιδέα του Ελβετού Έρνστ Τόμεν, του Ιταλού Οτάβιο Μπαράσι και του τότε γενικού γραμματέα της αγγλικής ομοσπονδίας Στάνλεϊ Ράους, οι οποίοι σκέφτηκαν να αντικαταστήσουν τα φιλικά που διεξάγονταν μέχρι τότε ανάμεσα σε ομάδες πόλεων που διοργάνωναν διεθνείς εκθέσεις, με μία επίσημη διοργάνωση. Αρχικά, ίσχυε ο κανόνας «μία πόλη, μία ομάδα», ανεξαρτήτως κατάταξης στα εθνικά πρωταθλήματα κάθε συλλόγου. Πρώτη νικήτρια το 1958 αναδείχτηκε η αντιπροσωπευτική ομάδα της Βαρκελώνης, που νίκησε σε διπλό τελικό την αντίστοιχη του Λονδίνου. Από το 1968, οι συμμετοχές των ομάδων καθορίζονταν από την κατάταξή τους στο εθνικό τους πρωτάθλημα, ενώ από το 1971 τη διοργάνωση ανέλαβε η ΟΥΕΦΑ, που τη μετονόμασε σε Κύπελλο ΟΥΕΦΑ.
H Mπαρτσελόνα με το Κύπελλο Εκθέσεων
Να σημειωθεί πως οι κατακτήσεις του Κυπέλλου Εκθέσεων δεν αναγνωρίζονται από την ευρωπαϊκή ομοσπονδία, καθώς ο θεσμός δεν διοργανωνόταν από αυτή, ωστόσο η ΦΙΦΑ αναγνωρίζει κανονικά τους αγώνες που έχουν δώσει οι σύλλογοι στον θεσμό ως μέρος του διεθνούς ρεκόρ τους. Στο πρώτο Κύπελλο Εκθέσεων συμμετείχαν μόλις 11 ομάδες όμως στην τελευταία «έκδοσή» του τη σεζόν 1970-71 οι συμμετοχές είχαν φτάσει τις 64, δείγμα του ολοένα αυξανόμενου πρεστίζ του. Κυρίαρχη σε αυτή την πρώτη εποχή του θεσμού ήταν η Ισπανία με 6 κατακτήσεις και 3 συμμετοχές σε τελικούς, ενώ ακολούθησε η Αγγλία με 4 νικήτριες και 4 φιναλίστ. Από μία φορά κατέκτησαν το τρόπαιο ομάδες από Ουγγαρία, Ιταλία και πρώην Γιουγκοσλαβία.
Η δεύτερη «μετενσάρκωση»
Τη σεζόν 1971-72 τη διοργάνωση ανέλαβε η ΟΥΕΦΑ, που καθιέρωσε το τρόπαιο που σηκώνουν οι νικήτριες μέχρι και σήμερα. Συμμετείχαν οι ομάδες που τερμάτιζαν δεύτερες στο εθνικό τους πρωτάθλημα, εκτός αν κατακτούσαν το Κύπελλο, οπότε συμμετείχαν στο Κύπελλο Κυπελλούχων. Η διοργάνωση είχε τη μορφή νοκ-άουτ αγώνων, ενώ και ο τελικός ήταν διπλός, με ένα παιχνίδι στην έδρα κάθε φιναλίστ. Από το 1980 και μετά, ξεκίνησε να ισχύει η κατάταξη συλλόγων της ΟΥΕΦΑ που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, με τις πιο επιτυχημένες χώρες να έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ μέχρι και με τέσσερις εκπροσώπους. Αποτέλεσμα, να έχουμε αρκετούς «εμφύλιους» τελικούς με δύο φιναλίστ από την ίδια χώρα, όπως το 1971-72, το 1979-80, το 1989-90, το 1990-91, το 1994-95, το 1997-98, το 2006-07 και αργότερα το 2010-11 και το 2011-12.
η
Η Ρεάλ Μαδρίτης του Μίτσελ με το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ του 1986
Από τη σεζόν 1997-98 καθιερώθηκε ο μονός τελικός σε ουδέτερο γήπεδο, ενώ από το 1999-2000 άρχισαν να συμμετέχουν στον θεσμό και οι Κυπελλούχοι κάθε χώρας, μετά την κατάργηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων. Οι Γιουβέντους, Ίντερ και Λίβερπουλ ήταν οι κυρίαρχες ομάδες στην εποχή του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, κατακτώντας το τρόπαιο από τρεις φορές έκαστη.
Η Λίβερπουλ κατέκτησε το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ 2001 σε τελικό-θρίλερ με την Αλαβές
Η εποχή του Γιουρόπα Λιγκ
Με την αγωνιστική και οικονομική γιγάντωση του Τσάμπιονς Λιγκ , οι μεγάλες ομάδες της Γηραιάς Ηπείρου προσανατολίζονταν πλέον ουσιαστικά μόνο στο πως θα.σήκωναν το «σεντόνι», με την ΟΥΕΦΑ να ψάχνει τρόπους προκειμένου να διατηρήσει το ενδιαφέρον και στη δεύτερη διασυλλογική της διοργάνωση. Από το 2004-05 λοιπόν καθιερώθηκε η φάση ομίλων, ώστε οι ομάδες να δίνουν πιο πολλά ματς και να έχουν αυξημένα έσοδα. Όμως ούτε αυτές οι αλλαγές κατάφεραν να αυξήσουν αρκετά το ενδιαφέρον για τη διοργάνωση και έτσι από τη σεζόν 2009-10, ο θεσμός άλλαξε ριζικά. Το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ αποτέλεσε παρελθόν, δίνοντας τη θέση του στο Γιουρόπα Λιγκ. Η φάση των ομίλων επεκτάθηκε, ενώ καθιερώθηκε και η είσοδος συλλόγων που κατακτούσαν την τρίτη θέση στη φάση ομίλων του Τσάμπιονς Λιγκ, έτσι ώστε ο θεσμός να εμπλουτιστεί και με μεγάλα ονόματα. Επίσης, καθιερώθηκε και κοινή ώρα έναρξης στους αγώνες της φάσης ομίλων, ώστε ο θεσμός να μοιάζει όσο γίνεται περισσότερο με το Τσάμπιονς Λιγκ, ενώ αυξήθηκαν και τα έσοδα των συλλόγων. Και η ιστορία συνεχίζεται.
Ο Ιβάνοβιτς χάρισε το Γιουρόπα Λιγκ πέρσι στην Τσέλσι κόντρα στη Μπενφίκα
Το αντικείμενο του πόθου
Το τρόπαιο που θα σηκώσει απόψε στο Τορίνο ο αρχηγός της νικήτριας ομάδας, απονέμεται από τη σεζόν 1971-72 και είναι το πιο βαρύ κύπελλο της ΟΥΕΦΑ (ζυγίζει 15 κιλά), αλλά και το μοναδικό που δεν έχει χερούλια. Το τρόπαιο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε στο Μιλάνο από το εργαστήριο Μπερτόνι και αποτελείται από ένα ασημένιο κύπελλο που είναι τοποθετημένο πάνω σε μία βάση από κίτρινο μάρμαρο. Το αυθεντικό τρόπαιο βρίσκεται πάντα στην κατοχή της ΟΥΕΦΑ, με τους νικητές συλλόγους να λαμβάνουν ένα αντίγραφο ίδιων διαστάσεων. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της ομοσπονδίας, κάθε σύλλογος που κερδίζει τη διοργάνωση τρεις φορές συνεχόμενες ή πέντε συνολικά φορές, φορά ένα ειδικό σήμα στη φανέλα του, κάτι όμως που δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα καμία ομάδα.
ΟΛΟΙ ΟΙ ΤΕΛΙΚΟΙ
Όλοι οι προηγούμενοι τελικοί του Κυπέλλου Εκθέσεων/ Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ/ Γιουρόπα Λιγκ. Με κεφαλαία γράμματα οι νικήτριες ομάδες.
ΚΥΠΕΛΛΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ
1958: ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ-Λονδίνο 2-2, 6-0*
1959: ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ -Μπέρμιγχαμ 0-0, 4-1
1960: Δεν έγινε
1961: ΡΟΜΑ-Μπέρμιγχαμ 2-2, 2-0
1962: ΒΑΛΕΝΘΙΑ-Μπαρτσελόνα 6-2, 1-1
1963: ΒΑΛΕΝΘΙΑ-Ντιναμό Ζάγκρεμπ 1-2, 2-0
1964: ΣΑΡΑΓΟΣΑ-Βαλένθια 2-1
1965: ΦΕΡΕΝΤΣΒΑΡΟΣ-Γιουβέντους 1-0 (στο Τορίνο)
1966: ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ-Σαραγόσα 0-1, 4-2
1967: ΝΤΙΝΑΜΟ ΖΑΓΚΡΕΜΠ-Λιντς 2-0, 0-0
1968: ΛΙΝΤΣ-Φερεντσβάρος 1-0, 0-0
1969: ΝΙΟΥΚΑΣΤΛ-Ουίπεστ 3-0, 3-2
1970: ΑΡΣΕΝΑΛ-Αντερλεχτ 1-3, 3-0
1971: ΛΙΝΤΣ-Γιουβέντους 2-2, 1-1
ΚΥΠΕΛΛΟ UEFA
1972: ΤΟΤΕΝΑΜ-Γουλβς 2-1, 1-1
1973: ΛΙΒΕΡΠΟΥΛ-Γκλάντμπαχ 3-0, 0-2
1974: ΦΕΓΕΝΟΡΝΤ-Τότεναμ 2-2, 2-0
1975: ΓΚΛΑΝΤΜΠΑΧ-Τβέντε 0-0, 5-1
1976: ΛΙΒΕΡΠΟΥΛ-Μπριζ 3-2, 1-1
1977: ΓΙΟΥΒΕΝΤΟΥΣ-Αθλέτικ Μπιλμπάο 1-0, 1-2
1978: ΑΪΝΤΧΟΦΕΝ-Μπαστιά 0-0, 3-0
1979: ΓΚΛΑΝΤΜΠΑΧ-Ερυθρός Αστέρας 1-1, 1-0
1980: ΑΙΝΤΡΑΧΤ-Γκλάντμπαχ 2-3, 1-0
1981: ΙΠΣΟΥΪΤΣ-Αλκμααρ 3-0, 2-4
1982: ΓΚΕΤΕΜΠΟΡΓΚ-Αμβούργο 1-0, 3-0
1983: ΑΝΤΕΡΛΕΧΤ-Μπενφίκα 1-0, 1-1
1984: ΤΟΤΕΝΑΜ-Αντερλεχτ 1-1, 1-1 (4-3 στα πέναλτι)
1985: ΡΕΑΛ-Βιντεότον 3-0, 0-1
1986: ΡΕΑΛ-Κολονία 5-1, 0-2
1987: ΓΚΕΤΕΜΠΟΡΓΚ-Νταντί Γιουνάιτεντ 1-0, 1-1
1988: ΛΕΒΕΡΚΟΥΖΕΝ-Εσπανιόλ 3-0, 0-3 (3-2 στα πέναλτι)
1989: ΝΑΠΟΛΙ-Στουτγκάρδη 2-1, 3-3
1990: ΓΙΟΥΒΕΝΤΟΥΣ-Φιορεντίνα 3-1, 0-0
1991: ΙΝΤΕΡ-Ρόμα 2-0, 0-1
1992: ΑΓΙΑΞ-Τορίνο 0-0, 2-2
1993: ΓΙΟΥΒΕΝΤΟΥΣ-Ντόρτμουντ 3-1, 3-1
1994: ΙΝΤΕΡ-Σάλτσμπουργκ 1-0, 1-0
1995: ΠΑΡΜΑ-Γιουβέντους 1-0, 1-1
1996: ΜΠΑΓΕΡΝ-Μπορντό 2-0, 3-1
1997: ΣΑΛΚΕ-Ιντερ 1-0, 0-1 (4-1 στα πέναλτι)
1998 Παρίσι: ΙΝΤΕΡ-Λάτσιο 3-0
1999 Μόσχα: ΠΑΡΜΑ-Μαρσέιγ 3-0
2000 Κοπεγχάγη: ΓΑΛΑΤΑΣΑΡΑΪ-Αρσεναλ 0-0 (4-1 στα πέναλτι)
2001 Ντόρτμουντ: ΛΙΒΕΡΠΟΥΛ-Αλαβες 4-4 (5-4 στην παράταση)
2002 Ρότερνταμ: ΦΕΓΕΝΟΡΝΤ-Ντόρτμουντ 3-2
2003 Σεβίλλη: ΠΟΡΤΟ-Σέλτικ 2-2 (3-2 στην παράταση)
2004 Γκέτεμποργκ: ΒΑΛΕΝΘΙΑ-Μαρσέιγ 2-0
2005 Λισσαβόνα: ΤΣΣΚΑ ΜΟΣΧΑΣ-Σπόρτινγκ Λισ. 3-1
2006 Αϊντχόφεν: ΣΕΒΙΛΛΗ-Μίντλεσμπρο 4-0
2007 Γλασκώβη: ΣΕΒΙΛΛΗ-Εσπανιόλ 1-1 (2-2 στην παράταση, 3-1 στα πέναλτι)
2008 Μάντσεστερ: ΖΕΝΙΤ ΑΓ.ΠΕΤΡ.-Ρέιντζερς 2-0
2009 Κων/πολη: ΣΑΧΤΑΡ ΝΤΟΝΕΤΣΚ-Βέρντερ Βρ. 1-1 (2-1 στην παράταση)
ΓΙΟΥΡΟΠΑ ΛΙΓΚ
2010 Αμβούργο : ΑΤΛΕΤΙΚΟ ΜΑΔΡΙΤΗΣ-Φούλαμ 1-1 (2-1 στην παράταση)
2011 Δουβλίνο: ΠΟΡΤΟ-Μπράγκα 1-0
2012 Βουκουρέστι: ΑΤΛΕΤΙΚΟ ΜΑΔΡΙΤΗΣ-Αθ.Μπιλμπάο 3-0
2013 Άμστερνταμ: Μπενφίκα – ΤΣΕΛΣΙ 1-2
*Η πρώτη διοργάνωση ξεκίνησε το 1955 και ολοκληρώθηκε το 1958. Η Μπαρτσελόνα εκπροσώπησε τη Βαρκελώνη και φορούσε τα χρώματα της πόλης και όχι του συλλόγου.